Het komt regelmatig voor: in de avonduren of in het weekend wat extra’s bijverdienen tegen contante betaling, zonder belastingen en premies af te dragen. Zwart werken mag niet, maar het gebeurt. In Nederland verdient tussen de vijf en tien procent van de werkenden wel eens zwart geld. En dat kan om substantiële bedragen gaan. Moet iemand die zwart bijverdiende, maar dit door een ongeval niet meer kan, dit verlies aan inkomen vergoed krijgen?
Standpunt verzekeraars
Nog niet eens zo heel lang geleden berichtte een verzekeraar mij in zo’n situatie:
Niet fiscaal verantwoorde inkomsten waar over door u wordt gesproken, nemen wij niet mee in de beoordeling. Wij zijn een verzekeraar die zich wil houden aan de wet en eraan hecht maatschappelijk verantwoord het verzekeringsbedrijf uit te oefenen. Onze medewerkers beloven zich aan de wet te houden en leggen de eed of belofte af. In onze visie is het in het huidige tijdsgewricht, met de thans geldende waarden en normen, niet langer passend om gemiste inkomsten uit “zwart werk” te vergoeden. Nota bene, op zwartwerken staat een forse gevangenisstraf. Wij menen dat de praktijk om dit wel te doen -nota bene gebaseerd op een arrest van ruim 20 jaar gelden- in de huidige maatschappij niet langer verdedigbaar is.
In eerste instantie lijkt de redenering van de verzekeraar logisch, maar dogmatisch is deze visie op zwart werk niet juist. In een letselschaderegeling wordt namelijk geen gemist inkomen vergoed, maar verlies van arbeidsvermogen. Overigens vindt deze verzekeraar het niet bezwaarlijk om een “zwart betaald mannetje” in te schakelen wanneer iemand ten gevolge van een ongeval zijn tuin niet meer kan onderhouden. Dan bekruipt je toch een gevoel van een dubbele moraal.
Uitspraak gerechtshof
Meerdere verzekeraars bedienen en bedienden zich van dit standpunt. Ook Achmea die zelfs de moeite heeft genomen hiervoor tot aan het gerechtshof te procederen. Gelukkig maar, want het gerechtshof heeft duidelijk gemaakt dat het eerder aangehaalde arrest van ruim 20 jaar geleden, nog steeds geldig is (ECLI:NL:HR:2000:AA8453). In dit arrest gaf de Hoge Raad al aan dat weggevallen inkomsten uit zwart werk, mede bepalend zijn voor de waardering van schade wegens verlies van arbeidsvermogen. In gewoon Nederlands betekent dit dat ook inkomsten uit zwart werk gewoon vergoed moeten worden.
Achmea gaf in de recent door haar gevoerde procedure een aantal argumenten op basis waarvan inkomsten uit zwart werk niet vergoed zouden behoeven te worden, zoals:
- Zwart werken mag niet en is strafbaar;
- Als Achmea deze schade vergoedt, verricht zij een handeling die in strijd zal zijn met openbare orde of goede zeden;
- Wat juridisch ingewikkelder: de geschonden norm op grond waarvan Achmea aansprakelijk is, strekt niet tot vergoeding van dit soort schades.
Het gerechtshof maakt korte metten met deze argumenten: zwarte bijverdiensten maken gewoon onderdeel uit van de schade die een slachtoffer kan lijden na een ongeval waarvoor iemand anders aansprakelijk is. Deze schade moet daarom vergoed worden.
Bewijs
Als inkomen uit zwart werk wordt betrokken bij de waardering van het arbeidsvermogen, is het de vraag hoe dat moet. Iemand ontduikt belastingen. Mag van een aansprakelijke verzekeraar verlangd worden dat daaraan in de schaderegeling wordt meegewerkt? Nee! De schaderegelingspraktijk heeft een modus gevonden hoe hiermee om te gaan. Wanneer inkomsten uit zwart werk aannemelijk aan de orde zijn, vindt er een correctie plaats alsof de inkomsten wel zouden zijn opgegeven bij de belastingdienst. In de schaderegeling wordt dus rekening gehouden met een fictieve belastingdruk.
Natuurlijk moet het slachtoffer wel bewijzen dat hij/zij inkomsten genoot uit zwart werk. Dat kan goed in beeld worden gebracht aan de hand van verklaringen. Aan dit bewijs mogen geen strenge eisen worden gesteld. Dat wilde Achmea wel. Achmea verlangde dat het slachtoffer niet alleen het bestaan van zwarte inkomsten bewijst, maar ook nog eens zou aantonen dat hij/zij deze zwart betaalde werkzaamheden zou zijn blijven verrichten ook als deze wel netjes bij de fiscus zouden zijn opgegeven.
Ook dat standpunt haalt het niet bij het gerechtshof. Aan het bewijs van zwarte inkomsten worden geen strengere eisen gesteld dan normaal gesproken aan het bewijs van letselschade worden gesteld. Aannemelijk maken is voldoende, niet meer, niet minder.
Het gerechtshof stelt Achmea voor de tweede keer in het ongelijk. Hopelijk komt er daarmee een einde aan deze toch telkens weer oplaaiende discussie.